9 cách tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh được khoa học chứng minh

02/06/2025 09:57

Theo thống kê mới nhất năm 2025, có đến 65% trẻ sơ sinh tại Việt Nam được ghi nhận là có hệ miễn dịch yếu trong 6 tháng đầu đời. Điều này khiến nhiều bậc cha mẹ không khỏi lo lắng dù đã cố gắng chăm sóc trẻ trong môi trường sạch sẽ, an toàn. Nguyên nhân chủ yếu là do hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh chưa hoàn thiện, cần được hỗ trợ đúng cách để phát triển toàn diện và hiệu quả. Trong bài viết dứới đây Vallac sẽ hướng dẫn bạn những phương pháp tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh đã được khoa học chứng minh.

Hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh: đang phát triển và rất cần được củng cố

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Diệu Thúy (Bệnh viện Đại học Y Hà Nội), hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh chỉ hoạt động với khoảng 40–50% hiệu quả so với người trưởng thành. Tuy nhiên, điều này không phải là điểm yếu mà là một chiến lược thích nghi sinh học, giúp cơ thể trẻ dần làm quen với thế giới bên ngoài sau khi tách khỏi bụng mẹ.
Hệ miễn dịch của trẻ phát triển qua 3 giai đoạn chính:

  • 0–2 tháng tuổi: Trẻ chủ yếu được bảo vệ nhờ lượng kháng thể truyền từ mẹ qua nhau thai và sữa non.
  • 2–4 tháng tuổi: Giai đoạn được gọi là “khoảng trống miễn dịch” – lúc này lượng kháng thể mẹ truyền giảm nhưng hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện.
  • 4–6 tháng tuổi: Hệ miễn dịch bắt đầu trưởng thành, tuy vẫn còn non yếu và cần được hỗ trợ đúng cách.

Trong đó, 1000 ngày đầu đời (từ lúc thụ thai đến 2 tuổi) được gọi là “cửa sổ vàng” để xây dựng một nền tảng miễn dịch vững chắc cho trẻ. Giai đoạn này có thể quyết định đến sức khỏe lâu dài của trẻ, từ khả năng phòng bệnh đến chất lượng sống về sau.

cach-tang-suc-de-khang-cho-tre-so-sinh

Dấu hiệu trẻ sơ sinh có hệ miễn dịch yếu

Cha mẹ cần đặc biệt lưu tâm nếu thấy con mình có các biểu hiện như:

  • Bị nhiễm trùng lặp lại nhiều lần (trên 3 lần trong vòng 3 tháng).
  • Khả năng hồi phục sau ốm kéo dài, chậm hơn so với bình thường.
  • Phản ứng bất thường sau tiêm chủng, như sốt kéo dài, mẩn đỏ, lừ đừ.
  • Vấn đề dai dẳng về tiêu hóa, da liễu hoặc giấc ngủ, khiến trẻ hay cáu gắt, mất ăn.

Ngoài ra, trẻ có thể phát ra những tín hiệu cảnh báo sớm khi sắp ốm như: thở nhanh, thay đổi sắc da, từ chối bú, khóc bất thường, số lần đi tiểu giảm, thay đổi mùi cơ thể...

9 phương pháp khoa học giúp tăng đề kháng cho trẻ sơ sinh hiệu quả

Dưới đây là 9 phương pháp giúp tăng sức đề kháng cho trẻ mà bố mẹ không nên bỏ lỡ

Sữa mẹ – vắc-xin tự nhiên hoàn hảo

Sữa mẹ, đặc biệt là sữa non trong 24 giờ đầu sau sinh, được ví như liều vắc-xin tự nhiên chứa hàm lượng cao IgA, tế bào miễn dịch và HMO (Human Milk Oligosaccharides). Những thành phần này giúp xây dựng hệ vi sinh đường ruột, tăng cường hàng rào bảo vệ tự nhiên và giảm nguy cơ nhiễm trùng.
Nghiên cứu năm 2025 cho thấy: trẻ bú sữa non có thể giảm tới 87% nguy cơ mắc bệnh trong 6 tháng đầu đời. Đặc biệt, kháng thể trong sữa mẹ đạt mức cao nhất vào 1–3 giờ đêm và 4–6 giờ sáng, do đó, việc cho trẻ bú vào thời điểm này có thể giúp tăng cường miễn dịch hiệu quả hơn.

Dinh dưỡng của mẹ – tăng miễn dịch qua sữa

Chế độ ăn uống của mẹ có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sữa và lượng kháng thể truyền sang con. Mẹ nên bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng như cá béo, rau xanh đậm, các loại hạt, nấm, thực phẩm lên men, tỏi, gừng, nghệ... Đồng thời, tránh các thực phẩm chế biến sẵn, nhiều đường tinh luyện, caffeine liều cao.
Đặc biệt trong giai đoạn "khoảng trống miễn dịch", mẹ nên ưu tiên thực phẩm tăng IgA để hỗ trợ kháng thể tự nhiên trong sữa mẹ.

Chọn sữa công thức tăng đề kháng

Trong những trường hợp đặc biệt như mẹ thiếu sữa, sức khỏe không đảm bảo hoặc không thể cho con bú trực tiếp, sữa công thức trở tăng đề kháng thành lựa chọn thay thế cần thiết. Tuy nhiên, không phải loại sữa công thức nào cũng giống nhau – cha mẹ nên ưu tiên chọn sản phẩm có thành phần hỗ trợ hệ miễn dịch cho trẻ sơ sinh.
Một số dưỡng chất đã được chứng minh có hiệu quả trong việc tăng cường đề kháng và bảo vệ sức khỏe miễn dịch của trẻ bao gồm:

  • 2’-FL HMO (Human Milk Oligosaccharides) – một prebiotic tự nhiên có trong sữa mẹ, giúp nuôi dưỡng vi khuẩn có lợi và ngăn chặn sự xâm nhập của mầm bệnh.
  • Lactoferrin – protein kháng khuẩn và kháng viêm, hỗ trợ chống lại vi khuẩn, virus và điều hòa miễn dịch.
  • Nucleotides – giúp tăng sinh tế bào miễn dịch, hỗ trợ phục hồi khi cơ thể bị tấn công bởi tác nhân gây bệnh.
  • Tỷ lệ omega-3:omega-6 cân bằng – góp phần điều hòa phản ứng viêm và thúc đẩy hoạt động của hệ thần kinh và miễn dịch.

Khi lựa chọn sữa công thức, cha mẹ nên đọc kỹ bảng thành phần và ưu tiên các sản phẩm có tích hợp những dưỡng chất trên. Đây là cách thiết thực để hỗ trợ hệ miễn dịch đang phát triển của trẻ, đặc biệt trong giai đoạn đầu đời khi sức đề kháng còn yếu và dễ bị tổn thương.

Bổ sung vi chất thiết yếu đúng liều lượng

Việc bổ sung các vi chất phù hợp với từng độ tuổi giúp kích hoạt hoạt động của hệ miễn dịch, bảo vệ trẻ khỏi các tác nhân gây bệnh. Một số vi chất quan trọng cho trẻ sơ sinh bao gồm:

  • Vitamin D3: 400–800 IU/ngày
  • Vitamin K2 (MK-7): 5–10 mcg/ngày
  • Kẽm: 2 mg/ngày
  • Selen: 10 mcg/ngày
  • DHA tự nhiên: 60–100 mg/ngày

Việc bổ sung nên được thực hiện theo chỉ dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

Hệ vi sinh đường ruột khỏe – nền tảng miễn dịch bền vững

Một sự thật ít người biết đến là khoảng 70–80% tế bào miễn dịch của cơ thể nằm tại đường ruột. Điều này cho thấy vai trò then chốt của hệ tiêu hóa trong việc xây dựng và duy trì sức đề kháng cho trẻ sơ sinh. Do đó, việc cân bằng hệ vi sinh đường ruột không chỉ hỗ trợ tiêu hóa mà còn là yếu tố quan trọng để trẻ phát triển hệ miễn dịch tự nhiên một cách toàn diện.
Ở trẻ dưới 6 tháng tuổi, hệ vi sinh đường ruột vẫn đang trong quá trình hình thành và rất nhạy cảm với các yếu tố bên ngoài. Vì vậy, việc bổ sung men vi sinh (probiotics) đúng cách có thể giúp tăng lượng vi khuẩn có lợi, hạn chế vi khuẩn có hại và củng cố hàng rào miễn dịch hiệu quả hơn.
Một số chủng probiotics được nghiên cứu và khuyên dùng cho trẻ sơ sinh bao gồm:

  • Bifidobacterium infantis (EVC001) – giúp tiêu hóa tốt các thành phần HMO trong sữa mẹ.
  • Lactobacillus rhamnosus GG – một chủng men vi sinh được chứng minh lâm sàng về hiệu quả trong hỗ trợ miễn dịch.
  • Bifidobacterium lactis BB-12 – hỗ trợ sản sinh kháng thể IgA ở niêm mạc, giúp bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn gây bệnh.

Phụ huynh có thể bổ sung các chủng probiotics này cho trẻ thông qua sản phẩm dạng nhỏ giọt dễ hấp thu, hoặc sữa công thức đã tích hợp men vi sinh phù hợp với hệ tiêu hóa non nớt của trẻ sơ sinh. Đây là một cách hỗ trợ thiết thực giúp con phát triển khỏe mạnh từ bên trong.

Tiếp xúc da kề da – kích hoạt miễn dịch tự nhiên

Thời điểm ngay sau khi sinh, việc cho trẻ tiếp xúc da kề da với mẹ không chỉ đơn thuần là một hành động yêu thương, mà còn mang lại lợi ích sinh học to lớn. Tiếp xúc này giúp giữ ấm cho trẻ, ổn định thân nhiệt và nhịp tim, đồng thời tạo cảm giác an toàn, giúp trẻ thích nghi tốt hơn với môi trường bên ngoài tử cung.

Đặc biệt, da kề da còn là cơ hội để truyền hệ vi sinh có lợi từ mẹ sang con – những vi sinh vật đầu tiên đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành hệ vi sinh đường ruột và khởi động hệ miễn dịch bẩm sinh của trẻ. Đây là một bước khởi đầu tự nhiên, hỗ trợ cơ thể trẻ nhận diện và thích nghi với các tác nhân trong môi trường sống.

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng, trẻ được tiếp xúc da kề da trong 90 phút đầu đời có hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn rõ rệt trong 3 tháng đầu, so với những trẻ không được tiếp xúc ngay sau sinh. Vì thế, cha mẹ nên tận dụng tối đa khoảng thời gian quý giá này để hỗ trợ sức khỏe miễn dịch cho con từ những giây phút đầu tiên.

Ngủ đủ giấc – bảo vệ nhịp sinh học và miễn dịch

Giấc ngủ đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với hệ miễn dịch của trẻ sơ sinh. Trong lúc ngủ, cơ thể sản sinh ra các cytokine và tế bào miễn dịch, là những thành phần then chốt giúp trẻ chống lại mầm bệnh. Vì vậy, một giấc ngủ chất lượng chính là “liều thuốc tự nhiên” giúp tăng cường đề kháng một cách an toàn và hiệu quả.

Trẻ sơ sinh cần được ngủ từ 14 đến 16 tiếng mỗi ngày để đảm bảo quá trình phát triển thể chất và miễn dịch diễn ra đầy đủ. Bên cạnh thời lượng, chất lượng giấc ngủ cũng quan trọng không kém. Cha mẹ nên tạo cho trẻ một môi trường ngủ lý tưởng: yên tĩnh, tối, nhiệt độ mát mẻ và giữ lịch sinh hoạt đều đặn để trẻ hình thành thói quen ngủ ổn định.

Ngoài ra, việc cho trẻ tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên vào ban ngày – nhất là ánh sáng vào buổi sáng sớm – có tác dụng điều chỉnh đồng hồ sinh học bên trong cơ thể. Khi nhịp sinh học được cân bằng, hệ miễn dịch của trẻ cũng sẽ hoạt động nhịp nhàng và hiệu quả hơn. Đây là một yếu tố đơn giản nhưng mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe tổng thể của trẻ sơ sinh.

Tiêm phòng đúng lịch – tăng cường miễn dịch chủ động

Tiêm chủng là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để giúp trẻ hình thành khả năng miễn dịch chủ động. Khi được tiêm vắc-xin, cơ thể trẻ sẽ học cách nhận diện và ghi nhớ các tác nhân gây bệnh. Nhờ đó, nếu tiếp xúc với mầm bệnh thật trong tương lai, hệ miễn dịch sẽ phản ứng nhanh hơn và mạnh mẽ hơn, giúp trẻ tránh được nhiều bệnh lý nguy hiểm.
Theo lịch tiêm chủng mở rộng năm 2025, có một số loại vắc-xin cực kỳ quan trọng mà trẻ sơ sinh cần được tiêm trong 6 tháng đầu đời, bao gồm:

Vắc-xin phòng bệnh lao
Vắc-xin viêm gan B
Vắc-xin kết hợp bạch hầu – ho gà – uốn ván
Vắc-xin bại liệt
Vắc-xin Hib (Haemophilus influenzae type b)
Vắc-xin phế cầu khuẩn
Vắc-xin rota virus (ngừa tiêu chảy nặng)

Việc tuân thủ đúng và đầy đủ lịch tiêm chủng không chỉ giúp bảo vệ chính bản thân trẻ khỏi các bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng, mà còn góp phần giảm thiểu nguy cơ lây lan trong cộng đồng, đặc biệt là đối với những đối tượng chưa đủ điều kiện tiêm chủng hoặc có hệ miễn dịch yếu. Đây là một phần không thể thiếu trong chiến lược chăm sóc sức khỏe toàn diện cho trẻ sơ sinh.

Môi trường sống sạch – nhưng không vô trùng

Duy trì một môi trường sống sạch sẽ là điều rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe cho trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, nếu môi trường quá “vô trùng”, trẻ sẽ không có cơ hội tiếp xúc và làm quen với các yếu tố từ môi trường bên ngoài – điều cần thiết cho sự phát triển của hệ miễn dịch đang học hỏi và hoàn thiện.
Trẻ sơ sinh cần được tiếp xúc có kiểm soát với vi khuẩn và vi sinh vật lành tính trong môi trường tự nhiên để rèn luyện khả năng nhận diện và phản ứng với mầm bệnh. Đây chính là quá trình “huấn luyện” hệ miễn dịch một cách tự nhiên và hiệu quả, góp phần xây dựng sức đề kháng lâu dài.

Để cân bằng giữa việc giữ vệ sinh và không làm mất đi khả năng miễn dịch tự nhiên, cha mẹ nên thực hiện những nguyên tắc đơn giản nhưng hiệu quả như: rửa tay sạch sẽ trước khi bế hoặc chăm sóc trẻ, hạn chế để trẻ tiếp xúc với người đang bị bệnh và không tự ý sử dụng kháng sinh nếu không có chỉ định của bác sĩ.

Hiểu rõ sự phát triển của hệ miễn dịch trong 1000 ngày đầu đời sẽ giúp cha mẹ đưa ra quyết định đúng đắn, tạo nền tảng vững chắc cho sức khỏe lâu dài của con.